Cynulliad Cenedlaethol Cymru
Y Pwyllgor Busnes
Mawrth 2018
Diwygio Rheolau Sefydlog: Rheolau Sefydlog 26, 26A a
26B – Gofyniad am Asesiadau Effaith ar Gyfiawnder (adran 110A
o'r Ddeddf)
Diben
1.
Yn unol â Rheol Sefydlog 11.7(iv), mae'r
Pwyllgor Busnes yn gyfrifol am wneud argymhellion ar arferion a
gweithdrefnau cyffredinol y Cynulliad, gan gynnwys unrhyw gynigion
i ail-wneud neu ddiwygio'r Rheolau Sefydlog.
2.
Mae'r adroddiad yn argymell diwygiadau i Reolau
Sefydlog 26, 26A a 26B – ar gyfer Biliau Cyhoeddus, Biliau
Preifat a Biliau Hybrid – i ddarparu ar gyfer gofyniad newydd
am Asesiadau Effaith ar Gyfiawnder ar gyfer holl Filiau'r Cynulliad
(adran 110A o Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006 (y Ddeddf)). Mae'r
newidiadau y cytunwyd arnynt gan y Pwyllgor Busnes i'w gweld yn
Atodiad A, ac mae'r cynigion ar gyfer Rheolau Sefydlog newydd i'w
gweld yn Atodiad B.
Y cefndir
3.
Cafodd adran 110A o'r Ddeddf ei mewnosod gan adran 11
o Ddeddf Cymru 2017, a bydd yn dod i rym ar y Prif Ddiwrnod
Penodedig, sef 1 Ebrill 2018, drwy Orchymyn Cychwyn. Bydd yn ei
gwneud yn ofynnol y cyhoeddir Asesiad Effaith ar Gyfiawnder ar
gyfer pob Bil Cynulliad ar adeg ei gyflwyno neu cyn hynny. Rhaid
i'r Aelod sy'n gyfrifol am y Bil wneud datganiad ysgrifenedig yn
nodi'r effaith bosibl (os o gwbl) ar y system gyfiawnder yng
Nghymru a Lloegr yn sgil darpariaethau'r Bil. O dan y Ddeddf, rhaid
cynnwys y ddarpariaeth newydd yn Rheolau Sefydlog y Cynulliad.
Rhaid i'r Rheolau Sefydlog hefyd bennu ffurf yr Asesiad Effaith ar
Gyfiawnder a'r dull ar gyfer ei gyflawni.
4.
Mae'r Pwyllgor Busnes wedi ystyried sut y dylid
adlewyrchu'r gofyniad statudol newydd hwn yn Rheolau Sefydlog y
Cynulliad ynghylch deddfwriaeth, gyda'r newidiadau yn dod i rym ar
1 Ebrill 2018, er mwyn i dimau Biliau allu paratoi Asesiadau
Effaith ar Gyfiawnder ar gyfer Biliau a gaiff eu cyflwyno o'r
dyddiad hwnnw ymlaen.
Cynigion ar gyfer newidiadau i Reolau
Sefydlog
5.
Mae'r gofynion presennol ar gyfer dogfennau i
gyd-fynd â Bil Cynulliad ar adeg ei gyflwyno wedi'u nodi yn
Rheol Sefydlog 26 – Deddfau'r Cynulliad, ac yn cael eu hategu
yn Rheolau Sefydlog 26A a 26B ar weithdrefnau Biliau Preifat a
Biliau Hybrid. Ynghyd â'r gofyniad am ddatganiad gan y
Llywydd ar gymhwysedd deddfwriaethol (Rheol Sefydlog 26.5), rhaid
cynnwys y rhan fwyaf o ofynion eraill yn y Memorandwm Esboniadol
sy'n cyd-fynd â phob Bil ar adeg ei gyflwyno.
6.
Mae'r Memorandwm Esboniadol sy'n cyd-fynd â Bil
yn cynnwys yr Asesiad Effaith Rheoleiddiol ar gyfer y Bil hwnnw a
manylion Asesiadau Effaith penodol eraill y mae'n ofynnol neu'n
ddymunol iddynt gael eu cynnal cyn cyflwyno'r Bil (e.e. ar
gydraddoldeb, y Gymraeg, effeithiau iechyd ac ati). Felly, cynigir
y byddai'n briodol ei gwneud yn ofynnol i'r Asesiad Effaith ar
Gyfiawnder gael ei osod fel rhan o'r Memorandwm Esboniadol hefyd,
fel y nodir yn y newidiadau arfaethedig i'r Rheolau Sefydlog yn
Atodiad A. Gan fod yn rhaid i'r Memorandwm Esboniadol gael ei osod,
a bydd bob amser yn cael ei gyhoeddi ar wefan y Cynulliad ochr yn
ochr â'r Bil, mae'r dull hwn yn sicrhau y bydd y gofyniad
statudol i gyhoeddi Asesiad Effaith ar Gyfiawnder yn cael ei
fodloni'n awtomatig.
7.
Yn ôl adran 110A fel y'i drafftiwyd, rhaid i'r
Rheolau Sefydlog bennu ffurf a dull yr Asesiad Effaith ar
Gydraddoldeb, ond mae'n ei adael i'r Cynulliad benderfynu sut i
wneud hynny. Nid yw'r Rheolau Sefydlog yn rhoi unrhyw gyfarwyddyd
ar hyn o bryd ar ffurf a dull asesiadau effaith rheoleiddiol
eraill, ac mae'n fater i aelodau'r pwyllgor cyfrifol benderfynu a
yw'r wybodaeth a roddwyd iddynt yn ddigonol er mwyn craffu'n
briodol ar Fil Cynulliad. Felly, nid yw'r newidiadau a gynigir i'r
Rheolau Sefydlog yn mynd y tu hwnt i'r hyn sydd ei angen er mwyn
cydymffurfio â gofynion adran 110A, ac maent yn
caniatáu rhywfaint o hyblygrwydd. Fel y nodwyd uchod,
bydd swyddogion yn cysylltu â'r Weinyddiaeth Gyfiawnder i
ddatblygu fformat cyffredin ar gyfer Asesiadau Effaith ar
Gyfiawnder. Disgwylir i'r cynnwys amrywio'n sylweddol yn dibynnu ar
natur y Bil dan sylw a'i effaith debygol ar gyfiawnder. Unwaith y
bydd Asesiadau Effaith ar Gyfiawnder yn dechrau cael eu cyhoeddi ar
gyfer Biliau, mater i'r pwyllgorau fydd gofyn am ragor o wybodaeth
neu newid cyfeiriad os byddant o'r farn bod angen gwneud
hynny.
Camau i’w cymryd
8.
Derbyniodd y Pwyllgor Busnes y newidiadau i Reolau
Sefydlog 26, 26A a 26B yn ffurfiol ar 6 Mawrth 2018 a gwahoddir y
Cynulliad i gymeradwyo'r cynigion a nodir yn Atodiad B a ddaw i rym
o 1 Ebrill 2018.
Atodiad B
RHEOL SEFYDLOG 26 – Deddfau’r
Cynulliad
Dogfennau i Gyd-fynd â Bil
26.6 Ar yr un pryd ag y bydd yr Aelod sy’n
gyfrifol yn cyflwyno Bil, rhaid iddo osod Memorandwm Esboniadol y
mae’n rhaid iddo:
(i) datgan y
byddai darpariaethau’r Bil, ym marn yr Aelod, o fewn
cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad;
(ii) nodi amcanion
polisi y Bil;
(iii) nodi a gafodd ffyrdd
eraill o wireddu’r amcanion polisi eu hystyried ac, os felly,
pam y cafodd yr ymagwedd a gymerir yn y Bil ei
mabwysiadu;
(iv) nodi’r ymgynghori,
os o gwbl, a gafwyd ar y canlynol:
(a) amcanion polisi y
Bil a’r ffyrdd o’u gwireddu;
(b) manylion y Bil,
ac
(c) Bil drafft, naill
ai yn llawn neu’n rhannol (ac os yn rhannol, pa
rannau);
(v) nodi crynodeb o
ddeilliant yr ymgynghori hwnnw, gan gynnwys sut a pham y mae unrhyw
Fil drafft wedi cael ei ddiwygio;
(vi) os na chyhoeddwyd y Bil,
neu ran o'r Bil, yn flaenorol fel drafft, datgan y rhesymau dros y
penderfyniad hwnnw;
(vii) crynhoi yn wrthrychol yr hyn
y bwriedir i bob un o ddarpariaethau’r Bil ei wneud
(i’r graddau y mae angen esbonio hynny neu y mae angen
cyflwyno sylwadau ar hynny) a rhoi’r wybodaeth arall
sy’n angenrheidiol i esbonio effaith y Bil;
(viii) nodi’r amcangyfrifon gorau
o’r canlynol:
(a) y costau gweinyddol
gros, y costau cydymffurfio gros a’r costau gros eraill y
byddai darpariaethau’r Bil yn arwain atynt;
(b) yr arbedion
gweinyddol y byddai'r Bil yn arwain atynt;
(c) costau gweinyddol
net darpariaethau'r Bil;
(d) dros ba gyfnodau
amser y disgwylid i'r holl gostau ac arbedion hynny godi;
ac
(e) ar bwy y
byddai’r costau’n syrthio;
(ix) nodi unrhyw fanteision
ac anfanteision amgylcheddol a chymdeithasol sy'n deillio o'r Bil
na ellir eu mesur yn ariannol;
(x) os yw’r Bil
yn cynnwys unrhyw ddarpariaeth sy’n rhoi pŵer i wneud
is-ddeddfwriaeth, nodi mewn perthynas â phob darpariaeth
o’r fath:
(a) y person
neu’r corff y rhoddir y pŵer iddo ac ym mha fodd y
mae’r pŵer i gael ei arfer;
(b) pam y bernir ei bod
yn briodol dirprwyo’r pŵer; ac
(c) y weithdrefn
Cynulliad (os oes un) y mae’r is-ddeddfwriaeth a wnaed neu
sydd i’w gwneud wrth arfer y pŵer i ddod oddi tani, a
pham y barnwyd ei bod yn briodol ei gosod ei gosod o dan y
weithdrefn honno (ac nid ei gosod o dan unrhyw weithdrefn
arall);
(ix) os yw’r Bil yn
cynnwys unrhyw ddarpariaeth sy’n codi gwariant ar Gronfa
Gyfunol Cymru, ymgorffori adroddiad gan yr Archwilydd Cyffredinol
sy’n nodi ei farn ef ar a yw’r tâl yn briodol neu
beidio; a
(xii) nodi'r effaith bosibl (os o gwbl)
ar y system gyfiawnder yng Nghymru a Lloegr yn sgil darpariaethau'r
Bil ("asesiad effaith ar gyfiawnder"), yn unol ag adran 110A o'r
Ddeddf.
RHEOL SEFYDLOG 26A – Deddfau Preifat y
Cynulliad
Dogfennau i Gyd-fynd â Bil Preifat
26A.13
Ar yr un pryd ag y bydd hyrwyddwr yn cyflwyno Bil
Preifat, rhaid hefyd iddo osod Memorandwm Esboniadol yn Gymraeg a
Saesneg y mae’n rhaid iddo:
(i) datgan y
byddai darpariaethau’r Bil Preifat, ym marn yr hyrwyddwr, o
fewn cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad;
(ii) nodi’r
rhesymau pam y mae darpariaethau’r Bil yn ei gwneud yn
briodol iddo fynd rhagddo fel Bil Preifat, gan roi sylw penodol
i’r meini prawf yn Rheol Sefydlog 26A.45;
(iii) nodi amcanion y Bil
Preifat;
(iv) nodi a gafodd ffyrdd
eraill o wireddu’r amcanion eu hystyried ac, os felly, pam y
cafodd yr ymagwedd a gymerir yn y Bil Preifat ei
mabwysiadu;
(v) nodi’r
ymgynghori a gafwyd ar y canlynol:
(a) amcanion y Bil
Preifat a’r ffyrdd o’u gwireddu; a
(b) manylion y Bil
Preifat,
ynghyd â chrynodeb o ddeilliant yr ymgynghori
hwnnw;
(vi) crynhoi yn wrthrychol yr
hyn y bwriedir i bob un o ddarpariaethau’r Bil Preifat ei
wneud (i’r graddau y mae angen esbonio hynny neu y mae angen
cyflwyno sylwadau ar hynny) a rhoi’r wybodaeth arall
sy’n angenrheidiol i esbonio effaith y Bil; a
(vii) nodi'r effaith bosibl (os o gwbl)
ar y system gyfiawnder yng Nghymru a Lloegr yn sgil darpariaethau'r
Bil ("asesiad effaith ar gyfiawnder"), yn unol ag adran 110A o'r
Ddeddf.
RHEOL SEFYDLOG 26B - Deddfau Hybrid y
Cynulliad
Dogfennau i Gyd-fynd â Bil Hybrid
26B.9 Ar yr un pryd ag y bydd yr Aelod sy’n
gyfrifol yn cyflwyno Bil Hybrid, rhaid iddo hefyd osod Memorandwm
Esboniadol, yn Gymraeg a Saesneg, y mae’n rhaid
iddo:
(i) datgan y
byddai darpariaethau’r Bil Hybrid, yn ei farn ef, o fewn
cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad;
(ii) nodi’r
rhesymau pam y mae darpariaethau’r Bil yn ei gwneud yn
briodol iddo fynd rhagddo fel Bil Hybrid, gan roi sylw penodol
i’r meini prawf yn Rheol Sefydlog 26B.43;
(iii) nodi amcanion y Bil
Hybrid;
(iv) nodi a gafodd ffyrdd
eraill o wireddu’r amcanion eu hystyried ac, os felly, pam y
cafodd yr ymagwedd a gymerir yn y Bil Hybrid ei
mabwysiadu;
(v) nodi’r
ymgynghori a gafwyd ar y canlynol:
(a) amcanion y Bil Hybrid
a’r ffyrdd o’u gwireddu; a
(b) manylion y Bil Hybrid,
a
(c) Bil drafft, naill
ai yn llawn neu’n rhannol (ac os yn rhannol, pa
rannau);
(vi) nodi crynodeb o
ddeilliant yr ymgynghori hwnnw, gan gynnwys sut a pham y mae unrhyw
Fil drafft wedi cael ei ddiwygio;
(vii) os na chyhoeddwyd y Bil, neu
ran o'r Bil, yn flaenorol fel drafft, datgan y rhesymau dros y
penderfyniad hwnnw;
(viii) crynhoi yn wrthrychol yr hyn y
bwriedir i bob un o ddarpariaethau’r Bil Hybrid ei wneud
(i’r graddau y mae angen esbonio hynny neu y mae angen
cyflwyno sylwadau ar hynny) a rhoi’r wybodaeth arall
sy’n angenrheidiol i esbonio effaith y Bil;
(ix) yn achos Bil nad yw
Rheol Sefydlog 26B.2 yn gymwys iddo, nodi'r amcangyfrifon gorau o'r
canlynol:
(a) y costau gweinyddol
gros, y costau cydymffurfio gros a’r costau gros eraill y
byddai darpariaethau’r Bil yn arwain atynt;
(b) yr arbedion
gweinyddol y byddai'r Bil yn arwain atynt;
(c) costau gweinyddol
net darpariaethau'r Bil;
(d) dros ba gyfnodau
amser y disgwylid i'r holl gostau ac arbedion hynny godi;
ac
(e) ar bwy y
byddai’r costau’n syrthio;
(x) nodi unrhyw
fanteision ac anfanteision amgylcheddol a chymdeithasol sy'n
deillio o'r Bil na ellir eu mesur yn ariannol;
(xi) os yw’r Bil yn
cynnwys unrhyw ddarpariaeth sy’n rhoi pŵer i wneud
is-ddeddfwriaeth, nodi mewn perthynas â phob darpariaeth
o’r fath:
(a) y person
neu’r corff y rhoddir y pŵer iddo ac ym mha fodd y
mae’r pŵer i gael ei arfer;
(b) pam y bernir ei bod
yn briodol dirprwyo’r pŵer; ac
(c) y weithdrefn
Cynulliad (os oes un) y mae’r is-ddeddfwriaeth a wnaed neu
sydd i’w gwneud wrth arfer y pŵer i ddod oddi tani, a
pham y barnwyd ei bod yn briodol ei gosod o dan y weithdrefn honno
(ac nid ei gosod o dan unrhyw weithdrefn arall);
(xii) os yw’r Bil yn cynnwys
unrhyw ddarpariaeth sy’n codi gwariant ar Gronfa Gyfunol
Cymru, ymgorffori adroddiad gan yr Archwilydd Cyffredinol
sy’n nodi ei farn ef ar a yw’r tâl yn briodol neu
beidio; a
(xiii) nodi'r effaith bosibl (os o gwbl) ar y
system gyfiawnder yng Nghymru a Lloegr yn sgil darpariaethau'r Bil
("asesiad effaith ar gyfiawnder"), yn unol ag adran 110A o'r
Ddeddf.